دکتر محمود بهزاد

معرفی دکتر محمود بهزاد، پدر زیست شناسی ایران

محمود بهزاد، ملقب به پدر زیست ایران و پدر زیست شناسی نوین ایران، یک دانشمند، مترجم، مولف، داروساز و زیست شناس برجسته ایرانی بود، که بیش از 60 سال از عمر خود را وقف آموزش و ترویج علوم، به‌ویژه زیست شناسی کرد.

او با نگارش و ترجمه بیش از 98 جلد کتاب، به‌عنوان پرکارترین نویسنده و مترجم کتاب‌های علمی در ایران شناخته می‌شود. همچنین نقش اساسی در شکل‌دهی به آموزش علمی نوین کشور داشت.

تولد و دوران کودکی دکتر محمود بهزاد در گیلان

محمود بهزاد در تاریخ 22 اسفند 1292 خورشیدی در شهر رشت، مرکز استان گیلان، به دنیا آمد. پدرش (مشهدی علی) جواهرساز بود و به دلیل سبک خاصی که در ساخت جواهرات فرنگی داشت، به فرنگی ساز معروف شده بود.

وی فردی روشن‌بین و ضدخرافه بود، که تمام فرزندان و حتی اقوام و دوستان نزدیک خود را به مدرسه می‌فرستاد. ایشان به‌شدت اهل مطالعه و روزنامه خواندن بودند،و مجلات و روزنامه‌هایی مانند بادکوبه را دنبال می‌کرد. مادرش نیز معلم شاهنامه‌خوان بود که در تربیت و ذهن باز دکتر بهزاد نقش بسزایی داشت.

تحصیلات محمود بهزاد، از معلمی تا دکترای داروسازی

بهزاد تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در رشت گذارند و جزو اولین گروه دیپلمه‌های گیلان بود، که توانست در سال 1311 به دانشسرای عالی تهران راه پیدا کند. در سال 1314، او در رشته علوم طبیعی و تربیتی فارغ‌التحصیل شد و حتی در میان دانشجویان رشته‌های دیگر نیز شاگرد اول شد.

جالب است بدانید که او بعدها، به موازات تدریس در دبیرستان البرز، در دانشکده داروسازی دانشگاه تهران ثبت‌نام کرد و در سال 1328 موفق به اخذ مدرک دکترای داروسازی شد.

محل زندگی و آخرین فعالیت‌های دکتر محمود بهزاد

دکتر محمود بهزاد پس از سال‌ها تدریس و فعالیت علمی در تهران که شامل: دبیرستان البرز، رازی، دانشگاه‌های تهران، ملی و دانش سرای عالی می‌شد؛ در سال 1360 به زادگاه خود رشت بازگشت و همکاری خود را با انجمن داروسازان گیلان آغاز کرد.

او تا پایان عمرش، بیشتر در گیلان اقامت داشت و همچنان فعال بود. محمود بهزاد سرانجام، در عصر روز پنجشنبه 8 شهریور 1386 در سن 94 سالگی، پس از طی یک دوره بیماری (سرطان معده)، در منزل شخصی خود شهر رشت درگذشت.

حوزه فعالیت و شهرت دکتر بهزاد

حوزه فعالیت اصلی دکتر محمود بهزاد، زیست شناسی، فیزیولوژی، ژنتیک و روانشناسی فیزیولوژیک را شامل می‌شد. دکتر بهزاد به سه زبان فرانسه، انگلیسی و آلمانی مسلط بود، از این رو دلیل شهرت ایشان بر می‌گردد به ترجمه‌ها و تالیفات بی‌شمار نظیر: روانشناسی فیزیولوژیک، شور هستی، راز وراثت، تن آدمی، آیا به راستی انسان زاده میمون است؟ که بسیاری از مفاهیم علمی مدرن را برای اولین بار با زبانی ساده و روان وارد ادبیات علمی ایران کرد.

فعالیت‌های دیگری همچون ترجمه آثار مهمی مانند: سرگذشت زمین (که جایزه سلطنتی را برایش به ارمغان آورد) و کتبی از چارلز داروین و آثار غیر داستانی آیزاک آسیموف، او را به پدر زیست ایران تبدیل کرد. از این رو به پاس خدمات فرهنگی و علمی ماندگار ایشان، سردیس وی در سال 1381 خورشیدی به همراه سه تن دیگر، در پارک سبزه میدان رشت نصب شد و به‌عنوان یکی از مفاخر گیلانی شناخته می‌شود.

آنچه کمتر درباره‌ دکتر محمود بهزاد می‌دانیم

• ایشان علاقه شدیدی به ساده نویسی داشتند. در خاطراتشان آمده که در ابتدای نوشتن کتاب داروین چه می‌گوید؟ از یک دوست ادیب خود (دکتر عبدالعلی طاعتی) برای ترجمه درخواست راهنمایی کرد. آن دوست پیشنهاد داد که ابتدا مقصودش را به زبان ساده و روزمره بنویسد و سپس همان را به‌صورت رسمی بازنویسی کند. همین مقایسه، او را متوجه قدرت کلام روان و تاثیر آن در انتقال مفاهیم علمی کرد. همچنین، او را به الگویی در تدریس تبدیل کرد که پیچیده‌ترین مفاهیم را برای دانش آموزان و عموم مردم قابل درک می‌کند.
• دستاورد مهم دکتر محمود بهزاد این بود که در سال 1341 مامور تاسیس سازمان کتاب‌های درسی ایران شد. به مدت 2 سال، ریاست این سازمان را بر عهده داشت و با تلاش بی‌وقفه او، برای اولین بار، تمامی کتاب‌های درسی ایران (از ابتدایی تا متوسطه) تدوین، تالیف و با رسم‌الخط واحدی به چاپ رسیدند که یک انقلاب در نظام آموزشی کشور بود.

زندگینامه دکتر محمود بهزاد

دکتر محمود بهزاد در سال 1311 خورشیدی ازدواج کرد. او صاحب چهار فرزند بود که همگی در حوزه‌های علمی و تخصصی موفق شدند. فرامرز بهزاد استاد برجسته دانشگاه بامبرگ آلمان و مترجم نام آشنای آثار کافکا و برشت است.

دخترش پریچهر بهزاد محقق دستگاه عصبی در دانشگاه مونیخ آلمان است. پسر دیگرش هوشنگ بهزاد، آرشیتکت است و منوچهر بهزاد متاسفانه در یک تصادف رانندگی فوت شد. البته چند فرزند خوانده به نام‌های جوانه، کارن و ریحانه نیز داشت.

محبوبیت دکتر بهزاد، اولین زیست شناس ایران

محبوبیت محمود بهزاد نه فقط به خاطر حجم بالای آثارش، بلکه به دلیل زبان صمیمی و بی‌تکلف او در تدریس و نگارش بود. او به جای استفاده از کلمات یا جمله‌های پیچیده، مفاهیم سخت علمی مانند: وراثت، ژنتیک و داروینیسم را چنان با لحن ساده و شفاف توضیح می‌داد که برای همگان قابل فهم می‌شد.

او با بیش از ترجمه و تالیف 98 جلد کتاب علمی، نه فقط معلم، بلکه پرچم‌دار علم برای عموم در ایران بود و شاگردان زیادی را در رشته‌های مختلف (مانند دکتر گنج‌بخش جراح سرشناس) تربیت کرد. همین مسائل او را به یک شخصیت ماندگار در فرهنگ علمی کشور تبدیل نمود.